Istorija aspirina
Vekovi su prošli od otkrića prirodne aktivne supstance u vrbi do razvoja modernog farmaceutskog proizvoda.
Istorija aspirina
Istorija aspirina seže do drevnih vremena. Ekstrakti biljaka koje sadrže salicin korišćeni su hiljadama godina za otklanjanje bolova. Hipokrat je 400. godine pre nove ere preporučivao upotrebu lišća vrbe za ublažavanje bolova tokom porođaja.
Više od 2000 godina kasnije, 1897. Feliks Hofman, naučnik zaposlen u kompaniji Bayer, je prvi sintetisao hemijski čistu i stabilnu acetilsalicilnu kiselinu.
1899. godine, patent acetilsalicilne kiseline registrovan je u Zavodu za patente u Berlinu.
Lek iz drveta vrbe
Tražeći lekove u prirodi, ljudi su pre više hiljada godina otkrili da određene biljke ublažavaju bolove. Jedna od tih biljaka, vrba, imala je neverovatnu karijeru u farmaciji. Danas je poznato da je Hipokrat preporučivao lišće vrbe za olakšavanje bolova pri porođaju. Pojedini naučnici krenuli su stopama oca medicine i otkrili najdublje tajne aktivne supstance ove biljke.
Velečasni Edvard Stoun je 1763. godine prvi opisao antipiretičko dejstvo (sposobnost snižavanja povišene telesne temperature) ekstrakta vrbine kore članovima Kraljevskog društva Londona. Anglikanski pastor je zabeležio 50 slučajeva u kojima je sa uspehom koristio praškastu koru drveta, rastvorenu u vodi ili čaju.
Laboratorijski eksperimenti
Sledeći korak je bio 1828. godine kada je Johan Buhner, farmakolog iz Minhena, ekstrahovao gorku, žućkastu materiju iz vrbe i nazvao je salicin po latinskom nazivu za vrbu (salix). Godinu dana kasnije, Anri Leru je izolovao salicin u čistom, kristalnom obliku. Rafael Pirija je 1838. godine proizveo jedinjenje iz kristala izolovanih iz kore vrbe i nazvao ga salicilna kiselina.
Aktivnu supstancu, acetilsalicilnu kiselinu, prvi je sintetisao 1852. godine hemičar, Šarl Gerart, ali je proces sinteze bio previše kompleksan, pa je prestao da eksperimentiše. Nekoliko godina kasnije, 1859., profesor hemije u Marburgu, Herman Kolbe, definisao je hemijsku strukturu salicilne kiseline i kasnije, zajedno sa Fridrihom fon Hejdenom, razvio metod za njenu masovnu proizvodnju. Međutim, salicilna kiselina je imala neprijatan ukus i neželjeni efekat: iritirala je želudac.
Početak priče o uspehu
Prekretnica se dogodila kada je 1897. godine Feliks Hofman proizveo acetilsalicilnu kiselinu, koja je imala manje neželjenih efekata od salicilne kiseline. Hofman je radio u farmaceutskom odeljenju nemačke kompanije Bayer, koja je tada proizvodila boje i spremala se da uđe na farmaceutsko tržište. Dve godine kasnije, 1899, kompanija je predstavila lek u vidu tablete koja sadrži acetilsalicilnu kiselinu.
Lečenje i sekundarna prevencija
Zahvaljujući istraživanju i razvoju, sredinom 20. veka otkrivena su nova područja primene aktivne supstance leka aspirin.
Američki lekar opšte prakse Lorens Krejven primetio je da se aspirin može efikasno koristiti za sprečavanje nastanka krvnih ugrušaka u prevenciji određenih srčanih problema: prema njegovom iskustvu, učestalost srčanog udara (infarkta miokarda) bila je manja među pacijentima koji su uzimali aspirin. Svoja zapažanja je objavio tokom 1950-ih godina i u svojim radovima ustanovio da je rizik od infarkta miokarda bio manji kada je pacijent uzimao aspirin, a da je za taj efekat bila dovoljna manja doza aspirina. On je preporučivao muškarcima između 45 i 65 godina života da uzimaju dnevnu dozu aspirina. Sam Krejven nije bio naučnik, zaključke je izvukao iz velikog broja slučajeva u svojoj praksi i naglasio da njegovu teoriju treba naučno potkrepiti.
Aspirin je postao osnovni lek u sekundarnoj prevenciji bolesti srca i krvnih sudova (kardiovaskularnog sistema)
Krajem 1960-ih, dr Harvi Dž. Vajs pokazao je da acetilsalicilna kiselina u malim dozama sprečava slepljivanje i nakupljanje krvnih pločica, pa samim time sprečava i nastanak krvnog ugruška. Zajedno sa objavljenim radovima drugih naučnika tog vremena, ovo je bilo ključno otkriće u razumevanju mehanizma kojim aspirin u malim dozama može da spreči nastanak krvnih ugrušaka u krvnim sudovima srca i mozga.
Rezultati kliničkog ispitivanja objavljenog 1989. godine od strane udruženja Physician’s Health Study pokazali su da primena aspirina kod muškaraca dovodi do smanjenja nastanka srčanog udara, što je potvrdilo tvrdnje dr Krejvena iznete gotovo 50 godina ranije. Od tada aspirin je postao i ostao preporuka najznačajnijih svetskih udruženja u terapijama za prevenciju bolesti srca i krvnih sudova (kardiovaskularnih bolesti).
Danas se Aspirin® protect koristi da:
• spreči nastanak krvnog ugruška odmah nakon što je osoba imala srčani ili moždani udar.
• kao preventivna terapija da spreči nastanak ponovnog srčanog ili moždanog udara kod pacijenata koji su već ranije imali ova stanja.
• ukoliko ste nedavno bili podvrgnuti by-pass hirurgiji srca (premošćavanje krvnih sudova srca kako bi se omogućio dovoljan dotok krvi u srce).
Pre prve primene leka neophodno je konsultovati lekara. Lek nije namenjen za upotrebu kod dece mlađe od 16 godina.
Povezani članci:
Lek Aspirin® protect koristi se u sprečavanju nastanka krvnog ugruška nakon srčanog ili moždanog udara ili sprečavanju nastanka ponovnog srčanog ili moždanog udara kod pacijenata koji su već imali ova stanja.
Lek Aspirin® protect sadrži acetilsalicilnu kiselinu.
Lek se izdaje bez lekarskog recepta. Pre prve primene neophodno je konsultovati lekara!
Lek nije namenjen za upotrebu kod dece mlađe od 16 godina.
Pre upotrebe detaljno proučiti uputstvo! O indikacijama, merama opreza i neželjenim reakcijama na lek posavetujte se sa lekarom ili farmaceutom.
